63. Praktyki forbearance
Grupa Kapitałowa jako forbearance traktuje działania mające na celu dokonanie uzgodnionych z dłużnikiem lub emitentem zmian warunków umowy wymuszonych jego trudną sytuacją finansową (działania restrukturyzacyjne wprowadzające udogodnienia, które w innym przypadku nie byłyby przyznane). Celem działań forbearance jest przywrócenie dłużnikowi lub emitentowi zdolności wywiązania się ze zobowiązań wobec Grupy Kapitałowej oraz maksymalizacja efektywności zarządzania wierzytelnościami trudnymi, tj. uzyskanie możliwie najwyższych odzysków, przy jednoczesnym ograniczaniu do minimum ponoszonych w związku z tym kosztów.
2018
Zmiany warunków spłaty dokonywane w famach forbearance mogą dotyczyć:
- rozłożenie zadłużenia wymagalnego na raty,
- zmiana formuły spłaty (raty annuitetowe, raty malejące),
- wydłużenie okresu kredytowania,
- zmiana oprocentowania,
- zmiana wysokości marży,
- redukcja wierzytelności.
W wyniku zawarcia i terminowej obsługi umowy forbearance wierzytelność staje się wierzytelnością niewymagalną.
Udzielenie w ramach forbearance udogodnień uznawanych jako przesłanki utraty wartości skutkuje rozpoznaniem przesłanki utraty wartości i zaklasyfikowaniem ekspozycji kredytowej do portfela ekspozycji zagrożonych utratą wartości.
Włączenie takich ekspozycji do portfela ekspozycji obsługiwanych (zaprzestanie rozpoznawania umowy forbearance jako przesłanki utraty wartości) następuje nie wcześniej niż po 12 miesiącach od wprowadzenia forbearance, o ile uregulowane zostaną przez klienta wszystkie zaległości w spłacie oraz co najmniej 6 rat wynikających z umownego harmonogramu, a aktualna sytuacji klienta nie stanowi w ocenie Banku zagrożenia dla wywiązania się przez niego z warunków umowy restrukturyzacyjnej.
Ekspozycje przestają spełniać kryteria ekspozycji ze statusem forbearance, gdy spełnione są łącznie warunki:
- upłynęły przynajmniej 24 miesiące od włączenia ekspozycji forborne do portfela ekspozycji obsługiwanych (okres warunkowy),
- na koniec okresu warunkowego, o którym mowa powyżej, klient nie posiada zadłużenia przeterminowanego wobec Grupy Kapitałowej przekraczającego 30 dni,
- nastąpiła terminowa spłata przynajmniej 12 rat w docelowej wysokości.
Ekspozycje ze statusem forbearance są na bieżąco monitorowane. Ze względu na identyfikowaną w związku z nim przesłankę utratę wartości lub znacznego wzrostu ryzyka kredytowego, w całym okresie jego rozpoznawania tworzy się na te ekspozycje odpisy aktualizujące w wysokości oczekiwanej straty w horyzoncie życia ekspozycji.
Kredyty i pożyczki udzielone klientom
| 31.12.2018 | Ekspozycje obsługiwane objęte forbearance | Ekspozycje nieobsługiwane objęte forbearance | Wartość brutto ekspozycji objętych forbearance | Wartość netto ekspozycji objętych forbearance | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Refinansowanie | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Refinansowanie | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | |||
| Nieprzeznaczone do obrotu wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat: | – | – | – | – | – | 1 | – | 1 | – | 1 | 1 | 1 |
| Kredyty | – | – | – | – | – | 1 | – | 1 | – | 1 | 1 | 1 |
| konsumpcyjne | – | – | – | – | – | 1 | – | 1 | – | 1 | 1 | 1 |
| Wycenione według zamortyzowanego kosztu: | 1 116 | 2 | 1 118 | (79) | 1 039 | 3 026 | 183 | 3 209 | (1 205) | 2 004 | 4 327 | 3 043 |
| Kredyty | 1 101 | 2 | 1 103 | (79) | 1 024 | 2 935 | 183 | 3 118 | (1 193) | 1 925 | 4 221 | 2 949 |
| mieszkaniowe | 556 | – | 556 | (36) | 520 | 689 | – | 689 | (375) | 314 | 1 245 | 834 |
| gospodarcze | 462 | 2 | 464 | (37) | 427 | 2 050 | 180 | 2 230 | (732) | 1 498 | 2 694 | 1 925 |
| konsumpcyjne | 83 | – | 83 | (6) | 77 | 196 | 3 | 199 | (86) | 113 | 282 | 190 |
| Należności z tytułu leasingu finansowego | 15 | – | 15 | – | 15 | 91 | – | 91 | (12) | 79 | 106 | 94 |
| Razem | 1 116 | 2 | 1 118 | (79) | 1 039 | 3 027 | 183 | 3 210 | (1 205) | 2 005 | 4 328 | 3 044 |
| 01.01.2018 | Ekspozycje obsługiwane objęte forbearance | Ekspozycje nieobsługiwane objęte forbearance | Wartość brutto ekspozycji objętych forbearance | Wartość netto ekspozycji objętych forbearance | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Refinansowanie | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Refinansowanie | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | |||
| Nieprzeznaczone do obrotu wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat: | – | – | – | – | – | 1 | – | 1 | – | 1 | 1 | 1 |
| Kredyty | – | – | – | – | – | 1 | – | 1 | – | 1 | 1 | 1 |
| konsumpcyjne | – | – | – | – | – | 1 | – | 1 | – | 1 | 1 | 1 |
| Wycenione według zamortyzowanego kosztu: | 1 532 | 3 | 1 535 | (95) | 1 440 | 2 560 | 201 | 2 761 | (1 215) | 1 546 | 4 296 | 2 986 |
| Kredyty | 1 504 | 3 | 1 507 | (95) | 1 412 | 2 398 | 201 | 2 599 | (1 160) | 1 439 | 4 106 | 2 851 |
| mieszkaniowe | 562 | – | 562 | (32) | 530 | 894 | – | 894 | (431) | 463 | 1 456 | 993 |
| gospodarcze | 867 | 3 | 870 | (57) | 813 | 1 263 | 196 | 1 459 | (619) | 840 | 2 329 | 1 653 |
| konsumpcyjne | 75 | – | 75 | (6) | 69 | 241 | 5 | 246 | (110) | 136 | 321 | 205 |
| Transakcje z przyrzeczeniem sprzedaży | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| Należności z tytułu leasingu finansowego | 28 | – | 28 | – | 28 | 162 | – | 162 | (55) | 107 | 190 | 135 |
| Razem | 1 532 | 3 | 1 535 | (95) | 1 440 | 2 561 | 201 | 2 762 | (1 215) | 1 547 | 4 297 | 2 987 |
| 31.12.2017 | Ekspozycje obsługiwane objęte forbearance | Ekspozycje nieobsługiwane objęte forbearance | Wartość brutto ekspozycji objętych forbearance | Wartość netto ekspozycji objętych forbearance | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Refinansowanie | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Refinansowanie | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | |||
| Kredyty | 1 433 | 2 | 1 435 | (54) | 1 381 | 2 298 | 213 | 2 511 | (968) | 1 543 | 3 946 | 2 924 |
| mieszkaniowe | 544 | – | 544 | (13) | 531 | 872 | 11 | 883 | (439) | 444 | 1 427 | 975 |
| gospodarcze | 819 | 2 | 821 | (39) | 782 | 1 211 | 187 | 1 398 | (433) | 965 | 2 219 | 1 747 |
| konsumpcyjne | 70 | – | 70 | (2) | 68 | 215 | 15 | 230 | (96) | 134 | 300 | 202 |
| Należności z tytułu leasingu finansowego | 31 | – | 31 | (3) | 28 | 160 | – | 160 | (58) | 102 | 191 | 130 |
| Razem | 1 464 | 2 | 1 466 | (57) | 1 409 | 2 458 | 213 | 2 671 | (1 026) | 1 645 | 4 137 | 3 054 |
| Kredyty i pożyczki udzielone klientom podlegające forbearance według regionu geograficznego (brutto) | 31.12.2018 | 31.12.2017 |
|---|---|---|
| Polska | 4 289 | 4 085 |
| mazowiecki | 1 573 | 1 040 |
| wielkopolski | 279 | 346 |
| śląsko-opolski | 377 | 441 |
| małopolsko-świętokrzyski | 239 | 289 |
| pomorski | 411 | 269 |
| podlaski | 165 | 197 |
| łódzki | 263 | 321 |
| dolnośląski | 258 | 299 |
| kujawsko-pomorski | 354 | 386 |
| zachodnio-pomorski | 217 | 257 |
| lubelsko-podkarpacki | 144 | 230 |
| warmińsko-mazurski | 9 | 9 |
| Ukraina | 39 | 52 |
| Razem | 4 328 | 4 137 |
Zmiana wartości bilansowych kredytów i pożyczek udzielonych klientom podlegających forbearance na początek i na koniec okresu została zaprezentowana w tabeli poniżej
| Zmiana wartości bilansowych kredytów i pożyczek udzielonych klientom podlegających forbearance na początek i koniec okresu (netto) | 2018 | 2017 |
|---|---|---|
| Wartość na początek okresu | 3 054 | 3 144 |
| Zmiany wynikające z wdrożenia MSSF 9 | (67) | – |
| Wartość na początek okresu (zmieniona) | 2 987 | 3 144 |
| odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości | 26 | (95) |
| Wartość brutto kredytów i pożyczek które przestały spełniać kryterium forbearance w okresie | (693) | (700) |
| Wartość brutto kredytów i pożyczek nowo ujętych w okresie | 1 469 | 1 380 |
| Inne zmiany/spłaty | (750) | (662) |
| Różnice kursowe | 5 | (13) |
| Wartość bilansowa netto na koniec okresu | 3 044 | 3 054 |
| Kredyty i pożyczki udzielone klientom podlegające forbearance według stosowanych zmian warunków spłaty (brutto) | 31.12.2018 | 31.12.2017 |
|---|---|---|
| Rozłożenie zadłużenia wymagalnego na raty | 2 038 | 2 365 |
| Zmiana formuły spłaty (raty annuitetowe, raty malejące) | 1 703 | 1 671 |
| Wydłużenie okresu kredytowania | 2 013 | 1 700 |
| Zmiana oprocentowania | 727 | 772 |
| Zmiana wysokości marży | 705 | 896 |
| Redukcja wierzytelności | 122 | 150 |
| Inne warunki | 401 | 72 |
Dla danej ekspozycji kredytowej podlegającej forbearance może być zastosowana więcej niż jedna zmiana warunków spłaty.
Kwota ujętych przychodów z tytułu odsetek związanych z kredytami i pożyczkami udzielonymi klientom, które podlegały forbearance za okres zakończony 31 grudnia 2018 roku wynosiła 141 milionów PLN (za okres zakończony 31 grudnia 2017 roku wynosiła 161 milionów PLN).
Papiery wartościowe podlegające forbearance
| 31.12.2018 | Ekspozycje obsługiwane objęte forbearance | Ekspozycje nieobsługiwane objęte forbearance | Wartość brutto ekspozycji objętych forbearance | Wartość netto ekspozycji objętych forbearance | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | |||
| Nieprzeznaczone do obrotu wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat | – | – | – | – | 115 | 115 | – | 115 | 115 | 115 |
| obligacje korporacyjne PLN | – | – | – | – | 115 | 115 | – | 115 | 115 | 115 |
| Wyceniane do wartości godziwej przez inne dochody całkowite | 37 | 37 | – | 37 | 471 | 471 | (10) | 461 | 508 | 498 |
| obligacje korporacyjne PLN | 12 | 12 | – | 12 | 471 | 471 | (10) | 461 | 483 | 473 |
| obligacje korporacyjne walutowe | 25 | 25 | – | 25 | – | – | – | – | 25 | 25 |
| Razem | 37 | 37 | – | 37 | 586 | 586 | (10) | 576 | 623 | 613 |
| 01.01.2018 | Ekspozycje obsługiwane objęte forbearance | Ekspozycje nieobsługiwane objęte forbearance | Wartość brutto ekspozycji objętych forbearance | Wartość netto ekspozycji objętych forbearance | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | |||
| Nieprzeznaczone do obrotu wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat | 137 | 137 | – | 137 | – | – | – | – | 137 | 137 |
| obligacje korporacyjne PLN | 137 | 137 | – | 137 | – | – | – | – | 137 | 137 |
| Wyceniane do wartości godziwej przez inne dochody całkowite | 231 | 231 | (3) | 228 | 473 | 473 | (15) | 458 | 704 | 686 |
| obligacje korporacyjne PLN | 81 | 81 | (1) | 80 | – | – | – | – | 81 | 80 |
| obligacje korporacyjne walutowe | 150 | 150 | (2) | 148 | 473 | 473 | (15) | 458 | 623 | 606 |
| Razem | 368 | 368 | (3) | 365 | 473 | 473 | (15) | 458 | 841 | 823 |
| 31.12.2017 | Ekspozycje obsługiwane objęte forbearance | Ekspozycje nieobsługiwane objęte forbearance | Wartość brutto ekspozycji objętych forbearance | Wartość netto ekspozycji objętych forbearance | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Razem brutto | Razem netto | Instrumenty, których warunki zostały zmienione | Razem brutto | Odpisy aktualizujące | Razem netto | |||
| Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży | |||||||||
| obligacje korporacyjne PLN | 81 | 81 | 81 | 819 | 819 | (246) | 573 | 900 | 654 |
| obligacje korporacyjne walutowe | 150 | 150 | 150 | – | – | – | – | 150 | 150 |
| Razem | 231 | 231 | 231 | 819 | 819 | (246) | 573 | 1 050 | 804 |
Zmiana wartości bilansowych dłużnych papierów wartościowych podlegających forbearance na początek i na koniec okresu
| Zmiana wartości bilansowych dłużnych papierów wartościowych podlegających forbearance na początek i koniec okresu (netto) | 2018 | 2017 |
|---|---|---|
| Wartość na początek okresu | 804 | 1 029 |
| Zmiany wynikające z wdrożenia MSSF 9 | 19 | – |
| Wartość na początek okresu (zmieniona) | 823 | 1 029 |
| Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości (zmiana w okresie) | 8 | 28 |
| Inne zmiany/spłaty | (218) | (253) |
| Wartość bilansowa netto na koniec okresu | 613 | 804 |
| Dłużne papiery wartościowe podlegające forbearance według stosowanych zmian warunków spłaty (brutto) | 31.12.2018 | 31.12.2017 |
|---|---|---|
| Rozłożenie zadłużenia wymagalnego na raty | 622 | 1 050 |
| Zmiana formuły spłaty (raty annuitetowe, raty malejące) | 622 | 1 050 |
| Wydłużenie okresu kredytowania | 622 | 1 050 |
| Zmiana oprocentowania | 585 | 819 |
| Zmiana wysokości marży | 585 | 819 |
| Redukcja wierzytelności | 585 | 133 |