72. Adekwatność kapitałowa

Celem zarządzania adekwatnością kapitałową jest utrzymywanie, w sposób ciągły, funduszy własnych na poziomie adekwatnym do skali oraz profilu ryzyka działalności Grupy Kapitałowej.

Zarządzanie adekwatnością kapitałową Grupy Kapitałowej obejmuje:

• określanie oraz realizację pożądanych przez Grupę celów kapitałowych,
• identyfikację i monitorowanie istotnych rodzajów ryzyka,
• pomiar lub szacowanie kapitału wewnętrznego na pokrycie poszczególnych rodzajów ryzyka oraz łącznego kapitału wewnętrznego,
• ustalanie strategicznych limitów tolerancji oraz wartości progowych dla miar adekwatności kapitałowej,
• prognozowanie, monitorowanie oraz raportowanie poziomu i struktury kapitału własnego oraz adekwatności kapitałowej,
• zarządzanie strukturą sprawozdania z sytuacji finansowej pod kątem optymalizacji jakości posiadanych przez Bank funduszy własnych,
• kapitałowe działania awaryjne,
• testy warunków skrajnych,
• planowanie i alokację wymogu w zakresie funduszy własnych oraz kapitału wewnętrznego na obszary biznesowe i segmenty klienta w Banku oraz poszczególne podmioty Grupy Kapitałowej,
• ocenę rentowności obszarów biznesowych i segmentów klienta.

Miarami adekwatności kapitałowej są:

• łączny współczynnik kapitałowy (TCR),
• relacja funduszy własnych do kapitału wewnętrznego,
• współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 (CET1),
• współczynnik kapitału Tier 1 (T1),
• wskaźnik dźwigni.

Celem monitorowania poziomu miar adekwatności kapitałowej jest określenie stopnia spełniania norm nadzorczych oraz identyfikacja przypadków wymagających uruchomienia kapitałowych działań awaryjnych.

Podstawowe regulacje obowiązujące w procesie oceny adekwatności kapitałowej to:

• rozporządzenie CRR,
• ustawa Prawo bankowe,
• ustawa z 5 sierpnia 2015 roku o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym (z późniejszymi zmianami), dalej „ustawa o nadzorze makroostrożnościowym”,
• rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z 6 marca 2017 roku w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej, polityki wynagrodzeń oraz szczegółowego sposobu szacowania kapitału wewnętrznego w bankach.

Zgodnie z art. 92 Rozporządzenia CRR, minimalny poziom współczynników kapitałowych utrzymywanych przez Grupę Kapitałową wynosi:

• łączny współczynnik kapitałowy (TCR) – 8,0%,
• współczynnik kapitału Tier 1 (T1) – 6,0%,
• współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 (CET1) – 4,5%.

Zgodnie z Rozporządzeniem CRR oraz ustawą o nadzorze makroostrożnościowym, Grupa Kapitałowa ma obowiązek utrzymywania wymogu połączonego bufora, który stanowi sumę obowiązujących buforów, tj.:

• bufora zabezpieczającego, który obowiązuje wszystkie banki. Sukcesywnie, co roku, będzie zwiększany do ostatecznego, stałego poziomu równego 2,5% (w 2019 roku). Według stanu na 31 grudnia 2018 roku bufor zabezpieczający wynosił 1,875%.
• bufora antycyklicznego, który nakładany jest w celu ograniczania ryzyka systemowego wynikającego z cyklu kredytowego. Grupa Kapitałowa wylicza wskaźnik bufora antycyklicznego w wartości wyznaczonej przez właściwy organ państwa, w którym Grupa Kapitałowa posiada ekspozycje. Od 1 stycznia 2017 roku bufor antycykliczny jest równy 0% dla ekspozycji kredytowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
• bufora ryzyka systemowego – służy do zapobiegania i ograniczania długoterminowego ryzyka niecyklicznego lub ryzyka makroostrożnościowego, które może spowodować silne negatywne konsekwencje dla systemu finansowego i gospodarki danego kraju. Według stanu na 31 grudnia 2018 roku bufor ryzyka systemowego wynosił 3%.
• bufora z tytułu zidentyfikowania Banku jako instytucji o znaczeniu systemowym („O-SII”) – 31 lipca 2018 roku, na podstawie przeprowadzonej oceny znaczenia systemowego, zgodnie z ustawą o nadzorze makroostrożnościowym, Grupa Kapitałowa otrzymała indywidualną decyzję KNF o nałożeniu na Grupę bufora w wysokości 1% łącznej kwoty ekspozycji na ryzyko obliczonej zgodnie z rozporządzeniem CRR.

Dodatkowo, Grupa Kapitałowa jest zobowiązana utrzymywać fundusze własne na pokrycie dodatkowego wymogu kapitałowego w celu zabezpieczenia ryzyka wynikającego z zabezpieczonych hipoteką walutowych kredytów i pożyczek dla gospodarstw domowych, tzw. domiar kapitałowy. 29 listopada 2018 roku, Grupa Kapitałowa otrzymała pismo Komisji Nadzoru Finansowego dotyczące indywidualnego zalecenia przestrzegania dodatkowego wymogu w zakresie funduszy własnych tzw. domiar kapitałowy dla skonsolidowanych współczynników kapitałowych: łącznego współczynnika kapitałowego: 0,42 p.p., współczynnika kapitału Tier 1: 0,31 p.p. oraz współczynnika kapitału podstawowego Tier 1: 0,23 p.p.

W 2018 roku Grupa Kapitałowa otrzymała od Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego odpowiedź w sprawie możliwości zastosowania 35% wagi ryzyka dla kredytów udzielanych w złotych w pełni i całkowicie zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości mieszkalnej. UKNF wskazał, że wiążące w tym zakresie są przepisy rozporządzenia CRR. Grupa traktuje to stanowisko, jako możliwość szerszego stosowania preferencyjnej wagi ryzyka, w tym również przy wykorzystaniu rozbudowanego katalogu źródeł danych o nieruchomościach na potrzeby oszacowania wartości zabezpieczenia.

Grupa Kapitałowa utrzymała w 2018 roku i w 2017 roku bezpieczną bazę kapitałową, powyżej limitów nadzorczych i regulacyjnych.

Poziom adekwatności kapitałowej Grupy Kapitałowej w 2018 roku utrzymywał się na bezpiecznym poziomie, istotnie powyżej limitów nadzorczych.

Wzrost kapitału Tier I Grupy Kapitałowej przed korektami regulacyjnymi i pomniejszeniami pomiędzy 31 grudnia 2018 roku a 31 grudnia 2017 roku wynikał:

• • z podjętej 18 czerwca 2018 roku przez Zwyczajne Walne Zgromadzenie Banku decyzji o dokonaniu podziału zysku Banku za rok 2017 i zaliczenia na kapitały zapasowy i rezerwowy kwoty 2 086 milionów PLN (równocześnie przeznaczając kwotę 687,5 miliona PLN na dywidendę dla akcjonariuszy). Efektywny wzrost wartości funduszy własnych z tego tytułu wyniósł 264,5 miliona PLN, ponieważ pozostała część zysku za rok 2017 (1 822 miliony PLN) była uwzględniona już w funduszach własnych na 31 grudnia 2017 roku w związku z uzyskaniem przez Bank odpowiednich zgód KNF na zaliczenie do kapitału podstawowego Tier I zysku netto Banku osiągniętego za 3 kwartały 2017 roku, po pomniejszeniu o przewidywane obciążenia,
  • z uzyskanej przez Bank 25 września 2018 roku, zgody KNF na zaliczenie do kapitału podstawowego Tier 1 zysku netto PKO Banku Polskiego SA za pierwsze półrocze 2018 roku po pomniejszeniu o przewidywane obciążenia (w kwocie 1 135 milionów PLN),
  • z uzyskanej przez Bank 27 grudnia 2018 roku, zgody KNF na zaliczenie do kapitału podstawowego Tier 1 zysku netto PKO Banku Polskiego SA za trzeci kwartał 2018 roku po pomniejszeniu o przewidywane obciążenia (w kwocie 500 milionów PLN),
• z uzyskanej przez spółkę PKO Bank Hipoteczny SA 22 października 2018 roku, zgody KNF na zaliczenie do kapitału Tier 1 zysku netto spółki za pierwsze półrocze 2018 roku po pomniejszeniu o przewidywane obciążenia (w kwocie 43 milionów PLN).

Na zmiany w kapitale Tier 2 pomiędzy 31 grudnia 2018 roku a 31 grudnia 2017 roku wpłynęło uzyskanie przez Bank w marcu 2018 roku zgody KNF na zaliczenie do funduszy własnych nowej emisji obligacji podporządkowanych Banku w kwocie 1 000 milionów PLN.

Grupa Kapitałowa wylicza wymogi w zakresie funduszy własnych dla następujących rodzajów ryzyka:

Bez uwzględnienia rozwiązań przejściowych dotyczących złagodzenia wpływu wprowadzenia MSSF 9 na fundusze własne na 31 grudnia 2018 roku, wartość funduszy Grupy wyniosłaby 36 992 miliony PLN, wartość kapitału Tier I    34 292 miliony PLN, łączny współczynnik kapitałowy wyniósłby 18,53%, a współczynnik kapitału Tier I wyniósłby 17,18%.

W 2018 roku Grupa Kapitałowa wyznaczała kapitał wewnętrzny zgodnie z przepisami zewnętrznymi:

• rozporządzeniem CRR,
• ustawą Prawo bankowe,
• rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów z 6 marca 2017 roku w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej, polityki wynagrodzeń oraz szczegółowego sposobu szacowania kapitału wewnętrznego w bankach,
• ustawą o nadzorze makroostrożnościowym,

oraz przepisami wewnętrznymi Banku i Grupy Kapitałowej.

Kapitał wewnętrzny to szacowana kwota kapitału, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności Grupy Kapitałowej oraz wpływu zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka.

Celem szacowania kapitału wewnętrznego jest określenie minimalnego poziomu funduszy własnych zapewniającego bezpieczeństwo działalności przy uwzględnieniu zmian profilu i skali prowadzonej działalności oraz niekorzystnych warunków skrajnych.

Kapitał wewnętrzny na pokrycie poszczególnych rodzajów ryzyka jest ustalany zgodnie z metodami określonymi w przepisach wewnętrznych. W przypadku dokonywania szacunków kapitału wewnętrznego na podstawie modeli statystycznych, stosowany jest roczny horyzont prognozy oraz poziom ufności 99,9%. Łączny kapitał wewnętrzny Grupy Kapitałowej Banku stanowi sumę wysokości kapitału wewnętrznego niezbędnego do pokrycia wszystkich istotnych rodzajów ryzyka, na które Bank i Grupa Kapitałowa Banku są narażone, z uwzględnieniem podmiotów objętych konsolidacją ostrożnościową. Przyjmowany do kalkulacji kapitału wewnętrznego współczynnik korelacji pomiędzy poszczególnymi rodzajami ryzyka oraz poszczególnymi spółkami Grupy Kapitałowej wynosi 1.

W 2018 roku i w 2017 roku wysokość relacji funduszy własnych do kapitału wewnętrznego Grupy Kapitałowej utrzymywała się na poziomie, powyżej zarówno limitu ustawowego, jak i wewnętrznego Grupy Kapitałowej.

Grupa Kapitałowa ogłasza w cyklu półrocznym informacje dotyczące w szczególności zarządzania ryzykiem oraz adekwatności kapitałowej zgodnie z: rozporządzeniem CRR i aktami wykonawczymi do CRR, Rekomendacją H, ustawą Prawo bankowe, ustawą o nadzorze makroostrożnościowym, rekomendacją M dotyczącą zarządzania ryzykiem operacyjnym w bankach, rekomendacją P dotyczącą ryzyka płynności wydanymi przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Szczegółowe informacje o zakresie ujawnianych informacji, sposobie ich weryfikacji oraz publikacji zawierają Zasady polityki informacyjnej PKO Banku Polskiego SA w zakresie adekwatności kapitałowej oraz innych informacji podlegających ogłaszaniu udostępnione na stronie internetowej Banku (www.pkobp.pl).